Iskander-M lần đầu lộ sơ hở trước HIMARS

Cuộc chiến pháo - tên lửa giữa Nga và Ukraine đã bước sang một bước ngoặt đáng chú ý, khi phía Kiev tuyên bố phá hủy 3 bệ phóng Iskander-M của Nga chỉ cách tiền tuyến khoảng 45km.Những hình ảnh và đoạn video ghi lại từ vùng Bryansk, khu vực giáp biên giới Belarus và Ukraine cho thấy ít nhất một bệ phóng phát nổ dữ dội, hai bệ còn lại bị hư hại nghiêm trọng sau đòn đánh chớp nhoáng nghi do HIMARS thực hiện.

Sự kiện này gây bất ngờ bởi Iskander-M vốn nổi tiếng với khả năng đánh sâu và rút nhanh, có tầm bắn tới 500km, thường xuyên khai hỏa từ sâu trong hậu phương mà không bị phản pháo. Việc Nga mạo hiểm đưa hệ thống sát tiền tuyến dường như nhằm tấn công sâu hơn vào các mục tiêu trọng yếu của Ukraine, nhưng điều này đã vô tình tạo cơ hội hiếm có cho Kiev phản kích.Với đặc tính dẫn đường bằng GPS và hệ thống quán tính tiên tiến, HIMARS khi sử dụng đạn GMLRS có thể đánh trúng mục tiêu ở khoảng cách 80km với độ chính xác cao.Trong trường hợp đặc biệt như vừa qua, rất có thể phía Ukraine đã được cung cấp đạn ATACMS, loại tên lửa đạn đạo tầm xa có thể vươn tới 300km để thực hiện cú đánh bất ngờ. Tuy nhiên, do số lượng đạn ATACMS hạn chế và khó khăn trong thu thập dữ liệu mục tiêu di động từ xa, những đòn đánh chính xác như vậy là rất hiếm hoi.

Iskander-M vẫn là át chủ bài

Dù chịu thiệt hại, hệ thống tên lửa Iskander-M vẫn được xem là vũ khí chủ lực có độ tin cậy cao trong tay Nga. Từ đầu xung đột tới nay, các bệ phóng Iskander đã nhiều lần đánh trúng mục tiêu giá trị cao, trong đó có ít nhất hai hệ thống phòng không Patriot của Ukraine bị phá hủy trong các đợt không kích vào tháng 2 và tháng 3/2024.Các tên lửa này không chỉ có khả năng bay siêu âm mà còn được tích hợp công nghệ mồi bẫy điện tử và thao diễn linh hoạt ở pha cuối, khiến cả những hệ thống đánh chặn tối tân như Patriot cũng phải bó tay.Theo phát ngôn viên Không quân Ukraine, ông Igor Ignat, các tên lửa Iskander thường thực hiện các thao tác né tránh cực kỳ hiệu quả khiến radar Patriot tính toán sai quỹ đạo và có thể thả mồi giả để đánh lừa tên lửa đánh chặn. Đây là lời xác nhận hiếm hoi từ chính phía Kiev về ưu thế công nghệ của vũ khí Nga.

Từ năm 2023, kho vũ khí tên lửa của Nga còn được bổ sung thêm các phiên bản tương đương như KN-23B do Triều Tiên sản xuất, giúp tăng sản lượng đáng kể.Trong khi đó, HIMARS của Ukraine phụ thuộc hoàn toàn vào viện trợ từ Mỹ và phần lớn các bệ phóng cũng như đạn dược sản xuất tại Mỹ đang được phân bổ cho nhiều khách hàng khác, đặc biệt là Ba Lan. Trong khi số lượng HIMARS tại Ukraine rất hạn chế thì Nga không chỉ sở hữu gần như toàn bộ sản phẩm Iskander-M nội địa mà còn tăng tốc sản xuất chúng kể từ đầu năm 2022.

Cuộc chiến pháo binh

Một trong những điểm khác biệt rõ rệt giữa HIMARS và Iskander-M chính là quy mô và cách vận hành. HIMARS chủ yếu bắn GMLRS tầm ngắn, chỉ khoảng 80km phù hợp với đánh phá cụm hậu cần, kho đạn, sân bay dã chiến.Trong khi đó, Iskander-M mang theo tên lửa đạn đạo có tầm hoạt động đến 500km, đủ khả năng xuyên thủng hầu hết hệ thống phòng thủ của Ukraine và nhắm thẳng vào các mục tiêu chiến lược như sở chỉ huy, căn cứ phòng không hay cả trung tâm chỉ huy cấp quốc gia.Mặt khác, hệ thống HIMARS từng giành được chiến công nổi bật vào đầu năm 2023 khi đánh trúng một doanh trại tạm thời của quân Nga tại vùng Donetsk, khiến 89 binh sĩ thiệt mạng.Tuy nhiên, kể từ đó đến nay, tần suất và hiệu quả sử dụng HIMARS có xu hướng suy giảm rõ rệt do nhiều yếu tố: số lượng bệ phóng hạn chế, khó khăn trong thu thập tọa độ mục tiêu chính xác và đặc biệt là hiệu quả của hệ thống tác chiến điện tử Nga. Các trạm gây nhiễu mạnh khiến HIMARS thường xuyên bắn lệch mục tiêu.Trong khi HIMARS phải chắt chiu từng quả đạn, thì Iskander-M lại liên tục tung ra các đòn tấn công kép, kiểu “bắn dồn dập hai lượt” để đảm bảo gây sát thương tối đa và đánh sập các cơ sở quân sự trọng yếu của đối phương. Điều này chỉ có thể đạt được nhờ dây chuyền sản xuất nội địa hóa sâu, không phụ thuộc vào linh kiện nước ngoài, cũng như quá trình huấn luyện triển khai đơn giản, dễ xoay vòng lực lượng.

Chưa đủ để thay đổi cục diện

Việc phá hủy được ba bệ phóng Iskander-M là một đòn giáng mạnh về mặt tâm lý với Nga và là chiến thắng tuyên truyền quan trọng với Ukraine. Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự đều nhận định rằng đòn đánh này không làm giảm đáng kể năng lực tác chiến tổng thể của lực lượng tên lửa Nga. Thậm chí, nó còn có thể khiến các đơn vị Iskander-M sau này thận trọng hơn khi bố trí trận địa quá gần tiền tuyến.Trong cuộc chiến tên lửa - pháo binh không khoan nhượng đang diễn ra ở miền đông Ukraine, HIMARS và Iskander-M không chỉ là hai vũ khí then chốt mà còn là biểu tượng cho hai nền công nghiệp quốc phòng đối đầu: một bên phụ thuộc viện trợ, bên kia tự chủ toàn diện. Và trong “cuộc chơi” này, bất kỳ sai lầm nào trong tính toán tầm bắn, thời điểm khai hỏa hay vị trí ẩn giấu cũng có thể phải trả giá bằng máu và thiết bị hàng triệu USD.